دانستنی های استاندارد- خرمای مضافتی- ویژگیها و روشهای آزمون
خرماي مضافتی میوه رسیده درخت نخل خرما با نام علمی Phoenix dactylifera cv.Mozafati از خانواده Palmaceae است. این رقم خرما به رنگ قهوهاي تیره متمایل به سیاه بوده، گوشت دار، خوشطعم و از نوع خرماهاي نرم میباشد. میوه این رقم در دو مرحله رطب و خرما قابل مصرف است.
مرحله خرما (تمر) آخرین مرحله رسیدگی میوه خرما است، که مقـادیر فراوانـی از رطوبـت خـود را از دسـت میدهد و نسبت قند به آب در میوه افزایش مییابد در این حالت بافت میوه نسبت به رطب سفتتر اسـت و قابلیت و سهولت نگهداري میوه بیشتر از حالت رطب میباشد در این مرحله بیشینه رطوبت قابل قبول 23 درصد است.
اصطلاحات و تعاریف :
* تغییر رنگ یافته: حالتی است که خرما بر اثر عوامل زیست محیطی نامناسب رنگ طبیعی خود را از دست داده باشد.
* لک زدگی: حالتی است که لکهایی روي پوست خرما یا به ندرت در گوشت آن به طور نـاچیز مشـاهده مـیشـود. ایـن خرماها معمولاً رنگ پریدهتر از حالت طبیعی میباشند.
* صدمه مکانیکی: حالتی است که بر اثر عوامل مکانیکی و فشار، خرما شکل طبیعی خود را از دست داده باشد.
* نارسی: حالتی است که رشد فیزیولوژیکی میوه خرما در مرحله تبـدیل رطـب بـه خرمـا متوقـف شـده و کـم وزن، چروکیده یا گاهی کمرنگ شده باشد.
* شکركزدگی: حالتی است که قند موجود در خرما بر اثر کاهش یا افزایش دما، متبلور شده و در سطح خارجی خرمـا یـا در داخل بافت آن، به صورت بلورهایی سفید رنگ نمایان شده باشد.
* کلاهک: قسمت خشک و خشبی است که خرما را به خوشه وصل می کند.
* بقایاي گیاهی: به هرگونه زوائد و قطعات گیاهی مانند : کلاهک، قطعات ریز اندامهاي گیاهی و برگ، گفته میشود.
* آفت زنده: هر موجود زندهاي (در هر یک مراحل رشد)، مانند: کنهها، حشرات، کرمها ومیکروارگانیسـمهـا (ماننـد: قارچها، باکتريها) که به طور مستقیم یا غیر مستقیم باعث آلودگی و کاهش کمی و کیفی خرما شود.
* کپک زدگی: نشانههاي ناشی از فعالیت قارچها و مخمرها که در اثر عوامل مختلف در درون یا بیرون بافت خرما دیده میشود.
* ترشیدگی: حالتی است که پس از برداشت، با قرار گرفتن خرما در شرایط نامساعد، مانند افزایش دما و رطوبـت، در اثـر فعالیت قارچها، مخمرها و باکتري ها، قند خرما به اسید تبدیل شده و مزه و بوي آن تغییر پیدا میکند.
* بو و مزه غیرطبیعی: هرگونه بو و مزه ناخوشایندي که ناشی از قرارگرفتن نمونه در معرض موادي که بوي غیرطبیعی میدهند، مانند نفت میباشد.
* ناپذیرفتنیها: به هرگونه عیبی که خرماي مضافتی را براي انسان غیر قابل مصرف نماید مانند: خاك، شن، سنگریزه، تکههاي شیشه، فلز، تنیدهها، فضولات، پر پرندگان، موي جوندگان، حشرات مرده یا قطعات مختلف بدن آنها، بو و مزه غیر طبیعی، آفت زنده، ترشیدگی و کپکزدگی گفته میشود.
* خرما با مواد خارجی چسبیده: به خرمایی که سطح آن به مواد خارجی (مانند بقایاي گیاهی) آلوده شده باشد یا کلاهک در جاي واقعی خود قرار نگرفته باشد گفته می شود.
* رطوبت: به میزان آب آزاد و قابل تفکیک موجود در خرما، گفته میشود.
* اندازه (ریز و درشتی): به تعداد خرما در یک کیلوگرم گفته میشود.
* طبقهبندي :
طبقه درشت تا85 عدد خرما در 1000 گرم
طبقه متوسط از 85 تا 105 در 1000 گرم
طبقه ریز از 105 به بالا در 1000 گرم
* آفت زدگی: نشانههایی از فعالیت آفتها و عوامل بیماريزا است که به صورت لکهها و سوراخهاي به جاي مانده در درون و یا بیرون خرما مشاهده میشود.
* مانده آفتکشها: بخشی از آفتکشها هستند که در پی مبارزه با آفات و بیماريهاي باغی و انباري، پیش و پـس از برداشـت در میوه باقی میمانند.
* بیشینه رواداري فلزات سنگین: بیشترین مقداري از فلزات سنگین موجود در خوراك انسان است که مصرف آن در کوتاه مدت یا دراز مـدت سبب ایجاد عارضه سوء براي سلامت انسان نشود.
* بسته بندي: لوازمی که براي بستهبندي خرماي مضافتی، به کار میرود، باید نو، سـالم، تمیـز، قـبلأ اسـتفاده نشـده، خشک و بدون هرگونه بو باشد.
روش بستهبندي باید به گونهاي باشد، که شرایط مطلوب نگهداري محصول از نظر جلوگیري از نفوذ هر گونه آسیب، در همه مراحل نگهداري تا مصرف، را فراهم آورد. لازم است، جنس بسـته اولیه، کـه در تمـاس مستقیم با خرماي مضافتی، قرار میگیرد، داراي درجه خوراکی باشد.
براي بستهبنديهاي کوچک میتوان ازبستههایی با جنس پلیاتـیلن یـا سـلوفان اسـتفاده نمـود. جنس این گونه بستهبنديها باید مورد تأیید مراجع قانونی و ذيصلاح کشور (وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) باشد. در صورت استفاده از کارتن براي بسته بندي، کارتن مورد استفاده باید، مطابق با اسـتاندارد ملـی ایـران شماره 36، بستهبندي- کارتن براي بستهبندي خشکبار- ویژگیها و روشهای آزمون، باشد.
وزن خالص بستههاي بزرگ نباید از 10 کیلوگرم بیشتر باشد. همچنین وزن خالص بستههاي کوچـک، نباید از 1 کیلوگرم بیشتر باشد.
* نشانهگذاري: آگاهیهاي زیر باید بر روي هر بسته خرماي مضافتی، با خط خوانا و جوهر پاكنشدنی و غیـر سـمی بـراي مصارف داخلی به زبان فارسی و براي صادرات به زبان انگلیسی، به زبـان کشـور خریـدار نوشـته، چـاپ و یـا برچسب شود:
نام و نوع محصول، وزن خالص به گرم یا کیلوگرم، نام و نشانی تولیدکننده/ بستهبندي کننده، تاریخ تولید/ بستهبندي (به روز، ماه، سال)، تاریخ سپري شدن قابلیت مصرف (به روز، ماه، سال)، شرایط نگهداري «در جاي خشک و خنک نگهداري شود»، عبارت «محصول ایران»، سري ساخت، شماره پروانه ساخت یا مجوز بستهبندي از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی